آزمایش‌های خون برای کمک به تشخیص آرتریت روماتوئید، نظارت بر اثر‌بخشی درمان، و پیگیری فعالیت بیماری استفاده می‌‌شوند. با این که آزمایش‌های خون عوامل تشخیصی با ارزشی هستند، ولی به تنهایی دقت تشخیصی بالایی ندارند. برای تشخیص دقیق بیماری، علاوه بر آزمایش و عکس‌برداری باید سابقه پزشکی بیمار نیز ارزیابی شود.

آزمایش‌های عمومی

آزمایش شمارش کامل خون (CBC)

در این آزمایش تعداد گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌های خون شمرده می‌شوند. این سلول‌ها در پلاسما (مایع غلیظ زرد رنگ خون) معلق هستند. در آزمایشگاه، دستگاه‌های خود‌کار به سرعت سلول‌های مختلف را می‌شمارند.

• گلبول‌های سفید: در حالت طبیعی تعداد این گلبول‌ها در هر میکرو‌لیتر خون ۵ الی ۱۰ هزار عدد است. بالاتر بودن تعداد گلبول‌های سفید از این مقدار، نشان‌دهنده التهاب و یا عفونت است. عواملی مانند ورزش کردن، سرما‌خوردگی و استرس می‌توانند به طور موقت تعداد گلبول‌های سفید خون را افزایش دهند.
• گلبول‌های قرمز: تعداد نرمال گلبول‌های قرمز خون به جنسیت بستگی دارد. در آقایان تعداد طبیعی بین ۵ الی۶ میلیون عدد در هر میکرو‌لیتر است در حالی که در خانم‌ها تعداد طبیعی گلبول‌های قرمز خون بین ۳٫۶ الی ۵٫۶ میلیون عدد در هر میکرو‌لیتر خون است.
• هموگلوبین و هماتوکریت: هموگلوبین -جزء آهن‌دار گلبول‌های قرمز- که وظیفه اکسیژن‌رسانی را بر عهده دارد، نیز در این آزمایش شمرده می‌شود. تعداد نرمال هموگلوبین در آقایان بین ۱۳-۱۸ گرم بر دسی‌لیتر و در خانم‌ها ۱۲-۱۶ گرم بر دسی‌لیتر است. هماتوکریت تعداد گلبول‌های قرمز را بر اساس درصد کل خون اندازه‌گیری می‌کند. هماتوکریت نرمال در آقایان ۴۰-۵۵٪ و در خانم‌ها ۳۶-۴۸٪ است. در حالت کلی مقدار هماتوکریت سه برابر مقدار هموگلوبین خون است. کاهش این مقادیر، نشانه کم‌خونی است. MCV، MCH و MCHC شاخص‌های سلول‌های قرمز خون هستند که اندازه و محتوای هموگلوبین گلبول‌های قرمز را نشان می‌دهند. این شاخص‌ها می‌توانند سر‌نخی در مورد علت‌ احتمالی کم‌خونی فرد ارائه دهند.
• پلاکت‌ها: پلاکت‌ها اجزای مهم روند لخته شدن خون هستند. بسیاری از دارو‌هایی که برای درمان آرتریت تجویز می‌شوند می‌توانند سبب کاهش تعداد پلاکت‌ها شوند و یا بر عملکرد آن‌ها تاثیر بگذارند. مقدار طبیعی پلاکت‌ها ۱۵۰-۴۰۰ هزار در هر میکرو‌لیتر خون است.
• بررسی جزء به جزء گلبول‌های سفید (Differential): نوتروفیل‌ها در عفونت‌های باکتریایی و التهاب‌های حاد، لنفوسیت‌ها در عفونت‌های ویروسی، مونوسیت‌ها در عفونت‌های مزمن و ائوزینوفیل‌ها در آلرژی و سایر بیماری‌ها افزایش می‌یابند. به افزایش تعداد ائوزینوفیل‌ها، ائوزینوفیلی (Eosinophilia) گفته می‌شود. بازوفیل‌ها که در کل حدود ۱ تا ۲ درصد گلبول‌های سفید را شامل می‌شوند، به ندرت افزایش می‌یابند.
• التهاب: در طی التهاب در شمارش سلول‌های خونی تغییراتی ایجاد می‌شود. ممکن است تعداد گلبول‌های قرمز کاهش، گلبول‌های سفید افزایش و پلاکت‌ها نیز افزایش یابند. در حالی که کم‌خونی می‌تواند به علت آرتریت التهابی باشد، ممکن است به دلایل دیگری مانند خون‌ریزی و یا کمبود آهن نیز رخ دهد. تنها در صورتی که علل دیگر منتفی شد، پزشک می‌تواند ناهنجاری‌های خون را به عنوان نشانه‌ای از التهاب تفسیر کند.

آزمایش‌های شیمیایی خون

پانل شیمی مجموعه‌ای از آزمایش‌ها برای ارزیابی عملکرد‌های اصلی متابولیسم هستند؛ گروهی از آزمایش‌ها که بر روی سِرم (بخش بدون سلول خون) انجام می‌شوند. الکترولیت‌ها، نمک‌های یونیزه شده در خون یا مایعات بافتی (مانند سدیم، پتاسیم و کلرید) بخشی از پانل شیمی هستند. همچنین آزمایش‌هایی به عنوان شاخص‌هایی برای خطر قلبی، دیابت، عملکرد کلیه و کبد وجود دارند. به عنوان مثال، اگر مقدار کراتینین خون فردی بالا باشد این نشانه وضعیت غیر‌عادی کلیه است. کراتینین ماده زائدی است که در خون یافت می‌شود. انواع خاصی از آرتریت‌های التهابی و همچنین برخی از داروهای مربوط به آرتریت می‌توانند بر عملکرد کلیه تاثیر بگذارند. اوریک‌اسید آزمایش دیگری در پانل شیمی است. افزایش میزان اوریک‌اسید، می‌تواند نشانه نقرس باشد. این‌ها فقط مثال‌هایی از پانل شیمی بودند. در واقع پانل شیمیایی خون اطلاعات زیادی در مورد نحوه عملکرد بدن را ارائه می‌دهد.

آزمایش‌های ویژه

آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR)

این آزمایش شامل قرار دادن نمونه خون در لوله‌های مخصوص و بررسی سرعت رسوب شدن گلبول‌های قرمز خون است. در صورتی که در بدن التهاب وجود داشته باشد، بدن پروتئین‌هایی را در خون ترشح می‌کند که باعث می‌شود گلبول‌های قرمز به شکل توده در‌آیند. در نتیجه سلول‌های سنگین‌تر نسبت به سلول‌‌های معمولی سریع‌تر رسوب می‌کنند.

در افراد بالغ سالم، سرعت تا ۲۰ میلی‌متر در ساعت طبیعی است (۰-۱۵ میلی‌متر بر ساعت برای آقایان و ۰-۲۰ میلی‌متر بر ساعت در خانم‌ها). التهاب به طور قابل‌توجهی سرعت رسوب را افزایش می‌دهد. از آنجا که التهاب می‌تواند نشانه بیماری‌های دیگری به جز آرتریت نیز باشد، این آزمایش به تنهایی، غیر اختصاصی است.

فاکتور روماتوئید (RF)

فاکتور‌های روماتوئید، آنتی‌بادی‌های موجود در بسیاری از بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید هستند. فاکتور‌های روماتوئید در دهه ۱۹۴۰ کشف و به یک ابزار تشخیصی قابل توجه در زمینه روماتولوژی تبدیل شدند. نزدیک به ۸۰٪ بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید در خون خود فاکتور‌های روماتوئید دارند. به طور معمول، غلظت زیاد فاکتور روماتوئید بیماری‌های وخیمی را به همراه دارد.

فاکتور روماتوئید ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا در خون ظاهر شود. اگر آزمایش زود‌تر از زمان خود انجام شود ممکن است نتایج منفی باشد  در نتیجه باید آزمایش مجدد در تاریخ بعدی بررسی شود. در مواردی که بیماران علائم و نشانه‌های آرتریت روماتوئید را دارند ولی آزمایش فاکتور روماتوئید آن‌ها منفی است، پزشکان بر تقلید بیماری‌های دیگر از آرتریت روماتوئید شک می‌کنند. همچنین ممکن است فاکتور‌های روماتوئید در پاسخ به سایر بیماری‌های التهابی یا بیماری‌های عفونی نیز رخ دهند، اگرچه در این مواقع غلظت این فاکتور‌ها کمتر از غلظت موجود درآرتریت روماتوئید است.

آزمایش HLA Typing

ممکن است گلبول‌های سفید خون برای HLA-B27 سنجیده شوند. این آزمایش در مراکز درمانی که پیوند انجام می‌گیرد، رایج است. همچنین HLA-B27 یک نشانگر ژنتیکی است که با انواع خاصی از آرتریت‌ها به طور عمده اسپوندیلیت آنکیلوزان (Ankylosing Spondylitis) و سندروم نشانگان رایتر (Reiter’s Syndrome) همراه است.

آزمایش آنتی‌بادی علیه هسته (ANA)

این آزمایش برای کمک به تشخیص بیماری‌های روماتیسمی انجام می‌گیرد. بیماران یا بیماری‌های خاصی مانند لوپوس، آنتی‌بادی‌هایی را برای هسته سلول‌های بدن تشکیل می‌دهند. این آنتی‌بادی‌ها، آنتی‌بادی‌های علیه هسته نام دارند که با قرار دادن سرم فرد بیمار در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده هستند. ماده‌ای حاوی فلوئورسنت به سرم اضافه می‌شود تا این ماده به آنتی‌بادی‌ها متصل شده و آن‌ها را قابل مشاهده کند.

• بیش از ۹۵٪ بیماران مبتلا به لوپوس تست ANA مثبت دارند.
• ۵۰٪ بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید نتیجه مثبتی برای تست ANA دارند.

همچنین افرادی که مبتلا به بیماری‌های دیگری هستند نیز می‌توانند نتیجه مثبتی داشته باشند. برای تشخیص قطعی، معیار‌های دیگری نیز باید در نظر گرفته شود.

پروتئین واکنش سی (C-Reacive protein, CRP)

این آزمایش غلظت پروتئین خاصی که از کبد ترشح می‌شود را اندازه‌گیری می‌کند. این پروتئین در طی التهاب‌های حاد  یا عفونت در سرم خون وجود دارد.

CRP به عنوان یک آزمایش خون غیر‌اختصاصی در نظر گرفته می‌شود. مقادیر بالای این پروتئین نشان‌دهنده التهاب حاد در بدن است. در بیماری‌های التهابی روماتیسمی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس، پزشکان از آزمایش CRP برای نظارت به اثر‌بخشی درمان و فعالیت بیماری استفاده می‌کنند.

لوپوس اریتماتوس (LE)

آزمایش LE سلول دیگر مثل قبلا رایج نیست. گرچه کشف اولیه آن زمینه را برای آنتی‌بادی‌های علیه هسته باز کرد. مشکل این است که فقط ۵۰٪ از افراد مبتلا به لوپوس نتیجه تست LE مثبتی دارند.

آزمایش آنتی‌بادی علیه پپتید سیترولینه حلقوی (Anti-CCP)

این آزمایش جزو آزمایش‌های خونی جدید است که برای تایید تشخیص آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود. اگر آنتی‌بادی در سطح بالایی در بدن وجود داشته باشد، احتمال آسیب شدید مفصلی نیز بیشتر می‌شود.

آزمایش Anti-DNA و Anti-Sm

افراد مبتلا به لوپوس آنتی‌بادی‌هایی علیه DNA (دئوکسی ریبونوکلئیک‌اسید) تشکیل می‌دهند. آزمایشی جهت تشخیص حضور این آنتی‌بادی‌ها وجود دارد. این آزمایش وسیله تشخیص مناسبی است چرا که آنتی‌بادی‌های ضد DNA در افرادی که لوپوس ندارند یافت نمی‌شوند. همچنین به دلیل افزایش و یا کاهش این آنتی‌بادی‌ها با فعالیت بیماری، این آزمایش برای نظارت بر بیماری مناسب است.

افراد مبتلا به بیماری لوپوس بر علیه ماده‌ی دیگری در هسته سلول‌ها به نام Smith نیز آنتی‌بادی تشکیل می‌دهند (Anti-Sm). آنتی‌بادی‌های Sm نیز فقط در بیماران مبتلا به لوپوس یافت می شود. این آزمایش در نظارت بیماری خاصیت ویژه‌ای ندارد.

کمپلمان (Complement)

سیستم کمپلمان مجموعه‌ای از پروتئین‌های دخیل در سیستم ایمنی بدن هستند. پروتئین‌ها تا زمانی که به آنتی‌ژن متصل نشده‌اند غیر‌فعال هستند. این سیستم فاکتور‌هایی برای تخریب باکتری‌ها و مبارزه با مهاجمان، ترشح می‌کند. این واکنش‌ها از سیستم کمپلمانی تغذیه می‌کنند و سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند. افراد مبتلا به لوپوس معمولا سطح کمپلمان پایینی دارند. این آزمایش می‌تواند برای ارزیابی فعالیت بیماری در بیماران مبتلا به لوپوس استفاده شود.