کراتینین یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های خون است که احتمالا شما یا یکی از عزیزان‌تان تاکنون آن را انجام داده‌اید. این تست معمولا به عنوان بخشی از آزمایش خون متداول اندازه‌گیری می‌شود و عمدتاً به عنوان راهی برای سنجش عملکرد کلیه در نظر گرفته می‌شود. اما کراتینین بالا یا پایین چه معنایی دارد؟ در این مقاله، نحوه درک نتایج آزمایش کراتینین و کارهایی که بر اساس نتیجه آزمایش باید انجام دهید آمده است. فراموش نکنید که تفسیر نتیجه آزمایش و هرگونه تصمیم و اقدام پزشکی صرفاً باید با نظر پزشک معالج شما انجام گیرد.

تست کراتینین در آزمایش خون چیست؟

کراتینین یک ماده دورریز در بدن است و زمانی ایجاد می‌شود که بدن ما پروتئین‌ها را تجزیه می‌کند، شامل پروتئین غذایی (پروتئین دریافتی از غذاها) و یا پروتئین درون عضلات (که به‌طور منظم تجزیه می‌شوند).

کراتینین در خون جمع شده و سپس توسط کلیه‌های شما فیلتر می‌شود. کلیه‌ها این ماده را از طریق ادرار از بدن خارج می‌کنند.

آزمایش خون کراتینین، میزان کراتینین در خون شما را در زمان انجام تست اندازه‌گیری می‌کند. بنابراین نتیجه این تست، یک برآورد تقریبی از چگونگی فیلتر کردن مواد زائد توسط کلیه‌هاست.

توجه داشته باشید که کراتینین با کراتین (Creatine) یکسان نیست. کراتین یک ترکیب پروتئین‌مانند است که می‌تواند در بسیاری از غذاها و مکمل‌ها یافت شود و همچنین یک جزء طبیعی در ساختار عضلات سالم و بافت مغز است.

بازه طبیعی کراتینین در بدن

همه ما در هر لحظه، مقداری کراتینین در خون خود داریم زیرا بدن ما به‌صورت طبیعی همیشه در حال ایجاد و حذف مواد زائد است. بنابراین محدوده کراتینین «طبیعی» بین ۰٫۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر تا ۱٫۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

اما گاهی اوقات مقایسه سطح کراتینین در طول زمان، مفیدتر از عدد مطلق یک آزمایش است. به‌عنوان مثال، اگر سطح کراتینین شما قبلا ۰٫۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر بوده و ناگهان بدون هیچ توضیحی به ۱٫۵ میلی‌گرم افزایش یابد، می‌تواند ناشی از یک موضوع نگران‌کننده باشد.

دلایل بالا بودن کراتینین

کراتینین زیاد می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد که همگی آنها مربوط به تغییرات عملکرد کلیه نیستند، شامل:

• مصرف مقادیر زیاد پروتئین در رژیم غذایی
• مصرف برخی داروهای خاص
• کم‌آبی بدن (که بر کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد ولی پس از برطرف شدن، باعث مشکلات طولانی‌مدت نمی‌شود)
• وجود مقدار توده عضلانی بالا

اما کراتینین بالا همچنین می‌تواند مشکلات کلیوی را منعکس کند، از جمله:

• آسیب کلیوی ناشی از مصرف داروها (معمولا ایبوپروفن، ناپروکسن و برخی داروهای فشار خون)
• دیابت
• فشار خون بالا یا پرفشاری خون (Hypertension)
• التهاب ناشی از بیماری‌های خود-ایمنی
• مسدود شدن جریان ادرار به دلیل وجود سنگ در کلیه یا مجاری ادراری

دیابت و فشار خون بالا جزو شایع‌ترین علل مشکلات مزمن کلیه هستند.

اگر کراتینین بالا دارید

اگر سطح کراتینین شما بالاست، به‌خصوص اگر بالاتر از میزان تست قبلی باشد، معمولا باید مراحل زیر را تحت نظر پزشک خود انجام دهید:

• اگر برای عملکرد کلیه خود به آزمایش‌های اضافی نیاز دارید، از پزشک خود مشورت بگیرید.
• مصرف ایبوپروفن، ناپروکسن یا هر داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی دیگر (NSAID) را متوقف کنید.
• سعی کنید بدون زیاده‌روی، به‌خوبی بدن خود را هیدراته نگه دارید. ادرار شما باید به‌طور ایده‌آل به رنگ زرد روشن باشد.
• فشار خون خود را دو بار در روز بررسی کنید و نتایج آن را ثبت کنید تا با پزشک خود در مورد آن صحبت کنید.
• اگر دیابت دارید یا احتمال دارد به آن مبتلا باشید، قند خون خود را بررسی کنید.

همچنین باید هرگونه علائم مشکلات کلیوی را کنترل کنید و فوراً به دنبال درمان باشید اگر با این موارد روبرو هستید:

• کاهش قابل‌توجه ادرار
• ادرار خونین یا تیره‌رنگ
• عدم‌تعادل
• حالت تهوع یا استفراغ بدون سابقه قبلی
• تنگی نفس

علت کم بودن کراتینین چیست؟

کراتینین کم، معمولا شیوع کمتری در مقایسه با کراتینین بالا دارد و می‌تواند به علل زیر مشاهده شود:

• توده عضلانی کم
• نوشیدن بیش از حد آب، درست قبل از انجام آزمایش
• بارداری
• رژیم غذایی با پروتئین بسیار کم
• مشکلات کبدی

اگر کراتینین کم به دلیل بارداری باشد نیازی به نگرانی نیست، اما علل دیگر باید توسط پزشک بررسی گردد. برای سالم ماندن در سنین بالا، مهم است که پروتئین کافی برای حفظ توده عضلانی داشته باشید. کاهش تدریجی کراتینین می‌تواند علامتی باشد که نشان می‌دهد بدن‌تان به پروتئین و یا ورزش‌های مقاومتی بیشتری نیاز دارد.

آمادگی برای آزمایش خون کراتینین

تنها کاری که باید برای آماده شدن برای آزمایش خون کراتینین انجام دهید این است که مطمئن شوید که به‌خوبی هیدراته شده‌اید. اما در عین حال نیازی به نوشیدن آب بیشتر از حد معمول نیست؛ کافی است مقدار معمول مایعات خود را بنوشید. اگر ادرار شما به رنگ زرد روشن است، احتمالا به اندازه کافی هیدراته شده‌اید.

قبل از آزمایش خون کراتینین نیازی به اجتناب از غذاهای خاص یا نوشیدنی‌ها نیست.

سخن پایانی

آزمایش خون کراتینین به شما کمک می‌کند تا یک تصویر کلی از عملکرد کلیه‌های خود داشته باشید. نتیجه این تست همیشه باید بر مبنای سابقه پزشکی شما تفسیر شود. اگر سطح کراتینین خون شما بالاست -خصوصاً اگر این یک تغییر جدید است- با پزشک معالج خود در مورد آزمایش‌های بیشتر صحبت کنید. از آنجا که مشکلات کلیوی اغلب در ابتدا علائم قابل‌مشاهده‌ای ندارند، سطح کراتینین یکی از مهمترین راه‌های تشخیص زودرس بیماری‌های کلیوی است.