آیا خستگی، روز به روز بیشتر اذیت‌تان میکند؟ آیا مشکل حافظه، اضافه شدن بی دلیل وزن، لرز یا ریزش مو دارید؟ و یا این موارد در مورد شما برعکس است: اغلب بهم‌ریخته، عرق‌کرده و عصبی هستید؟ اگر این نشانه‌ها را دارید، ممکن است غدد تیروئید مقصر باشند.
این تنظیم‌کننده‌ی عالی مغز و بدن، گاهی اوقات دچار مشکل می‌شود؛ این اتفاق مخصوصا در خانم‌ها بیشتر اتفاق می‌افتد. درمان صحیح این عارضه، برای سلامتی و روحیه ضروری است.
غده‌ی تیروئید چیست؟
تیروئید یک غده‌ی پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده، هورمونی تولید میکند که سرعت متابولیسم را کنترل میکند. اختلالات تیروئیدی می‌تواند سرعت متابولیسم را کند و یا سریع کند. وقتی سطح هورمون‌ها خیلی پایین یا خیلی بالا برود، نشانه‌های این اختلال را در سطح گسترده‌ای تجربه خواهید کرد:
- کاهش یا افزایش وزن
تغییر ناگهانی در وزن، یکی از نشانه‌های شایع اختلال در تیروئید است. اضافه کردن وزن، می‌تواند نشانه‌ی کاهش هورمون‌های تیروئید باشد که به آن کم‌کاری تیروئید می‌گویند. در مقابل، اگر تیروئید بیش از نیاز بدن هورمون تولید کند ممکن است دچار کاهش وزن ناگهانی شوید که به این حالت، پرکاری تیروئید می‌گویند. مشکل کم‌کاری تیروئید شایع تر است.
- التهاب در گردن
تورم و بزرگ شدن گردن، یک نشانه‌ی قابل رویت است که به ما می‌گوید ممکن است تیروئید دچار مشکل شده باشد. عامل ایجاد گواتر، می‌تواند هم کم‌کاری تیروئید و هم پرکاری تیروئید باشد. گاهی تورم گردن می‌تواند به دلیل سرطان تیروئید یا ندول ( توده‌ای که در داخل تیروئید رشد میکند) باشد. همچنین این تورم می‌تواند به دلایلی غیر از تیروئید باشد.
- تغییر در ضربان قلب
هورمون‌های تیروئید، تقریبا روی همه ارگان‌های بدن و حتی روی سرعت ضربان قلب نیز تاثیر دارند. کسانی که کم‌کاری تیروئید دارند، شاید متوجه شوند که ضربان قلبشان از حد معمول پایین تر است. پرکاری تیروئید نیز ممکن است موجب شود ضربان قلب افزایش پیدا کند. همچنین پرکاری تیروئید، می‌تواند منجر به فشار خون و تپش قلب نیز شود.
- تغییر در روحیه و انرژی بدن
اختلال در تیروئید می‌تواند باعث تغییرات اساسی در انرژی بدن و روحیه شود. کم‌کاری تیروئید باعث می‌شود فرد احساس خستگی، تنبلی و یا دپرس بودن کند. پرکاری تیروئید هم می‌تواند مشکلاتی نظیر اضطراب، مشکلات خواب، بی قراری و تحریک پذیری ایجاد کند.
- ریزش مو
ریزش مو هم یکی دیگر از نشانه‌هایی است که عامل آن می‌تواند متعادل نبودن غده‌ی تیروئید باشد. کم‌کاری و پرکاری تیروئید هر دو می‌توانند باعث ریزش مو شوند. در بسیاری از موارد موهای ریخته شده پس از درمان تیروئید، مجدد رشد کرده اند.
- احساس گرما یا سرمای شدید
مشکل تیروئید، می‌تواند بدن را در تنظیم دمای خود دچار اختلال کند. افرادی که کم‌کاری تیروئید دارند، بیش از حد معمول احساس سرما می‌کنند. پرکاری تیروئید تاثیری برعکس دارد و باعث تعریق شدید و بیزاری از گرما می‌شود.
علائم کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث بسیاری از علائم دیگر شود مانند:
- خشکی پوست و شکننده شدن ناخن ها
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست
- یبوست
- دوره‌های قاعدگی غیر طبیعی
پرکاری تیروئید هم می‌تواند باعث علائم دیگری شود مانند:
- ضعف عضلانی و لرزش دستان
- مشکل در دید
- اسهال
- دوره‌های قاعدگی نامنظم
اختلال در تیروئید یا یائسگی؟
چون تیروئید باعث تغییر در چرخه‌ی قائدگی و خلق و خو می‌شود، گاهی اوقات نشانه‌های آن با یائسگی اشتباه گرفته می‌شود. اگر چنین نشانه‌هایی دارید، با یک تست خون ساده می‌توانید بفهمید مشکل از تیروئید است یا یائسگی، و یا شاید هم ترکیبی از هر دو باشد.
چه کسانی باید آزمایش تیروئید بدهند؟
هر فرد باید پنج سال یک بار، این آزمایش را بدهد. افرادی که نشانه‌هایی از مشکلات تیروئیدی دارند و یا بیشتر در خطر هستند، باید در فاصله‌های زمانی کمتری تست بدهند. کم‌کاری تیروئید، بیشتر زنان بالای ۶۰ سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پرکاری تیروئید هم بیشتر زنان و افراد بالای ۶۰ سال را در بر می‌گیرد. عوامل ارثی نیز خطر بروز این مشکل را افزایش می‌دهند.
چک کردن تیروئید از روی گردن
با یک بررسی دقیق در آینه، می‌توان بزرگ شدن تیروئید را تشخیص داد. سپس برای معاینه و اطمینان باید نزد پزشک بروید. برای انجام این تست، سر خود را عقب بگیرید، یک لیوان آب بنوشید و همین که آب را می‌نوشید و قورت می‌دهید، قسمت پایین خرخره و بالای ترقوه‌ی گردن خود را بررسی کنید. به دنبال برآمدگی یا بیرون زدگی باشید. سپس چندین بار این عمل را تکرار کنید. اگر چنین علائمی دیدید، حتما با یک پزشک متخصص صحبت کنید.
تشخیص اختلالات تیروئید
اگر پزشکتان مشکوک به اختلال تیروئید در شما باشد، با یک تست خون ساده می‌تواند به جواب برسد. این تست میزان هورمون محرک تیروئید را می‌سنجد (TSH)؛ یک نوع هورمون اصلی که کار تیروئید را تنظیم میکند.
اگر میزان TSH بالا باشد، نشان دهنده‌ی این است که کارکرد تیروئید بسیار پایین است (کم‌کاری تیروئید)، اما اگر TSH پایین باشد نشان دهنده‌ی این است که تیروئید بیش از اندازه کار میکند ( پرکاری تیروئید). پزشکان گاهی سطح دیگر هورمون‌های خون را هم چک می‌کنند. در برخی موارد برای تشخیص مشکل تیروئید نیاز به عکس برداری است.
بیماری هاشیموتو
شایع ترین دلیل کم‌کاری تیروئید، بیماری هاشیموتو است. این بیماری یک اختلال خود ایمنی است که در آن، بدن به غده‌ی تیروئید حمله میکند. نتیجه‌ی این حمله، آسیب دیدن تیروئید و کاهش تولید هورمون است. بیماری هاشیموتو، بیشتر جنبه‌ی ارثی دارد.
دیگر دلایل کم‌کاری تیروئید
در بعضی موارد، کم‌کاری تیروئید ناشی از مشکلی در غده‌ی هیپوفیز است که در مرکز مغز قرار دارد. این غده، هورمون محرک تیروئید را تولید میکند (TSH) که باعث می‌شود تیروئید کارش را انجام دهد. اگر هیپوفیز کارش را درست انجام ندهد و به اندازه‌ی کافی TSH تولید نکند، فعالیت تیروئید نیز کاهش می‌یابد. سایر دلایل کم‌کاری تیروئید، التهاب موقت تیروئید و داروهایی است که بر کارکرد این غده تاثیر می‌گذارد.
بیماری گریوز
از شایع ترین دلایل پرکاری تیروئید، بیماری گریوز است. گریوز یک نوع اختلال در خود ایمنی بدن است که به غده‌ی تیروئید حمله میکند و باعث انتشار سطوح بالایی از هورمون تیروئید می‌شود. یکی از نشانه‌های گریوز تورم قابل مشاهده و ناراحت کننده در پشت چشم است.
دیگر دلایل پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید می‌تواند به دلیل گره در غده تیروئید ایجاد شود. این توده‌ها در تیروئید به وجود می‌آیند و گاهی شروع به تولید هورمون تیروئید می‌کنند. توده‌های بزرگ، باعث ایجاد گواتر می‌شوند و مشهود هستند. توده‌های کوچک تر با سونوگرافی قابل تشخیص هستند.
عوارض اختلالات تیروئید
اگر این اختلال درمان نشده رها شود، کم‌کاری تیروئید باعث بالا رفتن کلسترول می‌شود و خطر ایجاد سکته مغزی و حمله‌ی قلبی را بالا می‌برد. در موارد شدید، سطح بسیار پایین هورمون تیروئید باعث کاهش هوشیاری فرد و افت شدید دمای بدن می‌شود. پرکاری تیروئید هم در صورت عدم درمان، باعث مشکلات قلبی و شکننده شدن استخوان‌ها می‌شود.
درمان کم‌کاری تیروئید
اگر تشخیص داده شده باشد که کم‌کاری تیروئید دارید، اولین کاری که پزشک انجام می‌دهد تجویز هورمون‌های تیروئید است که به شکل قرص، آن را دریافت می‌کنید. استفاده از این قرص‌ها تاثیرات قابل مشاهده‌ای را در طول چند هفته ایجاد میکند. این درمان در طولانی مدت، باعث می‌شود فرد انرژی بیشتری داشته باشد، کلسترولتان پایین بیایید و به تدریج کاهش وزن داشته باشید. بیشتر افرادی که کم‌کاری تیروئید دارند، باید این قرص‌ها را تا پایان عمر استفاده کنند.
درمان پرکاری تیروئید
شایع ترین درمان برای پرکاری تیروئید، داروهای ضد تیروئید است که باعث کاهش هورمون‌های تولید شده توسط تیروئید می‌شود. پرکاری تیروئید، ممکن است سرانجام به پایان برسد اما بیشتر کسانی که این مشکل را دارند باید برای مدت زمان طولانی دارو استفاده کنند. دیگر داروها ممکن است باعث کاهش نبض و لرزش شوند. یکی دیگر از گزینه‌ها، رادیواکتیو است که در طی ۶ تا ۱۸ هفته، غده تیروئید را نابود میکند. بعد از اینکه غده تیروئید از بین رفت یا توسط جراحی برداشته شد، بیمار باید قرص هورمون‌های تیروئید را استفاده کند.
جراحی اختلالات تیروئید
برداشتن غده‌ی تیروئید، مشکل پرکاری تیروئید را حل میکند اما این روش تنها زمانی توصیه می‌شود که داروها تاثیر نداشته باشند یا این مشکل باعث ایجاد گواتر بزرگ شده باشد. جراحی برای بعضی از بیمارانی که در تیروئید خود، توده دارند هم توصیه می‌شود. واضح است که بعد از برداشتن تیروئید، بیمار نیاز به هورمون‌های تیروئید پیدا میکند تا دچار علائم کم‌کاری تیروئید نشود.
سرطان تیروئید چیست؟
سرطان تیروئید بسیار نادر است و از سرطان‌های کشنده به حساب می‌آید. نشانه‌ی اصلی آن، ایجاد شدن توده یا التهاب در گردن است. تنها ۵% از توده‌های تیروئید، تبدیل به سرطان می‌شوند. اگر سرطان تیروئید تشخیص داده شود، معمولا با جراحی، رادیواکتیو و یا پرتو درمانی خارجی شروع به درمانش می‌کنند.
مطالب بیشتر در بخش مقالات سایت آزمایشگاه نانو
آزمایشگاه پاتوبیولوژی نانو، یکی از مراکز مجهز آزمایشگاهی بخش خصوصی در ارومیه و آذربایجان‌غربی است که از اواخر سال ۱۳۹۷ با بهره‌گیری از تجهیزات مدرن و منحصربه‌فرد آزمایشگاهی و با رویکردی بیمار-محور در خدمت جامعه پزشکی و طیف وسیعی از بیماران مراجعه‌کننده از هموطنان گرامی و بیماران کشورهای همجوار قرار گرفته است و افتخار دارد به عنوان یکی از کامل‌ترین و بهترین آزمایشگاه‌های ارومیه در خدمت مردم عزیز این منطقه باشد.