با رسیدن فصل بهار و تابستان، بسیاری از افراد با علائمی مانند عطسه‌های مداوم، آبریزش بینی و خارش چشم‌ها مواجه می‌شوند. این علائم معمولاً ناشی از حساسیت فصلی (Hay Fever) یا رینیت آلرژیک فصلی هستند که به دلیل واکنش بیش‌ازحد سیستم ایمنی بدن به گرده گیاهان و سایر آلرژن‌های موجود در هوا رخ می‌دهند. طبق آمار، میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از حساسیت‌های فصلی رنج می‌برند و این مشکل می‌تواند کیفیت زندگی را تحت‌تأثیر قرار دهد. با این حال، شناخت علائم، دانستن راه‌های پیشگیری و مدیریت صحیح، می‌تواند تأثیرات این بیماری را کاهش دهد. در این مقاله، به بررسی علائم حساسیت فصلی، علل ایجاد آن، تفاوت آن با سرماخوردگی، روش‌های تشخیص، درمان‌های خانگی و آزمایش‌های تشخیصی می‌پردازیم تا بتوانید با آمادگی بیشتر، فصل‌های پر از گرده را پشت سر بگذارید.

حساسیت فصلی چیست؟

حساسیت فصلی، که به نام رینیت آلرژیک فصلی (Allergic Rhinitis) نیز شناخته می‌شود، واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن به آلرژن‌هایی مانند گرده درختان، علف‌ها و گل‌هاست. در این حالت، بدن مواد بی‌ضرری را به اشتباه به‌عنوان تهدید شناسایی کرده و با تولید هیستامین و سایر مواد شیمیایی، واکنش آلرژیک ایجاد می‌کند. این واکنش موجب بروز علائمی مانند عطسه، آبریزش بینی و خارش چشم می‌شود.

این نوع حساسیت معمولاً در فصل‌های خاصی از سال رخ می‌دهد، زیرا میزان گرده‌های گیاهی در این زمان‌ها به اوج خود می‌رسد. بااین‌حال، برخی افراد ممکن است در تمام طول سال دچار رینیت آلرژیک دائمی شوند که به محرک‌هایی مانند گرد و غبار، موی حیوانات خانگی یا کپک مربوط است.

حساسیت فصلی یک بیماری مسری یا خطرناک نیست، اما می‌تواند بر کیفیت زندگی، تمرکز و عملکرد روزانه فرد تأثیر منفی بگذارد.

برخی مطالعات نشان داده‌اند کودکانی که در اوایل زندگی در معرض محیط‌های طبیعی و میکروب‌های متنوع قرار می‌گیرند، کمتر به آلرژی‌های فصلی مبتلا می‌شوند. این نظریه که به «فرضیه بهداشت» معروف است، مدعی است که قرار گرفتنِ کودک در معرض بعضی میکروب‌ها می‌تواند سیستم ایمنی را متعادل‌تر کند و احتمالِ ابتلا به آلرژی‌ها را کاهش دهد.

علائم حساسیت فصلی

علائم حساسیت فصلی معمولاً مشابه سرماخوردگی هستند، اما منشأ آن‌ها آلرژیک است، نه ویروسی. این علائم می‌توانند در شدت‌های مختلف ظاهر شوند و اغلب زمانی که فرد در معرض آلرژن‌های محیطی مانند گرده قرار می‌گیرد، تشدید می‌شوند. شایع‌ترین علائم آلرژی عبارتند از:

مشکلات تنفسی و بینی

• عطسه‌های مکرر
• آبریزش بینی یا گرفتگی بینی
• خارش داخل بینی

مشکلات چشمی

• خارش و سوزش چشم‌ها
• قرمزی و التهاب چشم
• اشک‌ریزش زیاد

مشکلات گلو و دهان

• خارش یا تحریک گلو
• سرفه‌های خشک
• گرفتگی یا خشونت صدا

علائم عمومی

• احساس خستگی و کاهش انرژی
• سردردهای خفیف
• کاهش تمرکز و کیفیت خواب

چه زمانی علائم حساسیت شدیدتر می‌شود؟
معمولاً این علائم در صبح‌های زود و هنگام غروب که میزان گرده در هوا بالاتر است، تشدید می‌شوند. همچنین، در روزهای بادی یا خشک که گرده‌ها بیشتر در هوا پخش می‌شوند، علائم ممکن است بدتر شوند.

چگونه از شدت علائم جلوگیری کنیم؟
با شناسایی و پرهیز از آلرژن‌ها، استفاده از داروهای ضدحساسیت و انجام تست‌های تشخیصی، می‌توان این علائم را تا حد زیادی کنترل کرد.

علائم حساسیت فصلی در چه زمانی به اوج خود می‌رسد؟

زمان اوج علائم حساسیت فصلی به نوع آلرژن و فصل انتشار آن بستگی دارد. در واقع، حساسیت‌های فصلی در فصول مختلف سال به دلایل متفاوتی تشدید می‌شوند. مهم‌ترین دوره‌های زمانی که در آنها علائم آلرژی به بیشترین شدت خود می‌رسند، عبارتند از:

۱. بهار (اواخر اسفند تا اوایل خرداد)

در این فصل، گرده درختان مانند چنار، توس، نارون و بلوط در هوا افزایش می‌یابد. بهار برای بسیاری از افراد، سخت‌ترین فصل از نظر بروز حساسیت است، زیرا غلظت گرده‌ها به بیشترین میزان خود می‌رسد.

۲. تابستان (اواسط خرداد تا اوایل شهریور)

در این دوره، گرده‌ی علف‌ها و گیاهان هرز مانند چمن، جو و چاودار در هوا بیشتر می‌شود. حساسیت فصلی تابستانی معمولاً کمی خفیف‌تر از حساسیت بهاری است اما همچنان برای برخی افراد مشکل‌ساز می‌شود.

۳. پاییز (اواسط شهریور تا اوایل آذر)

در این فصل، گرده‌ی گیاهانی مانند ابروسیا (ragweed) عامل اصلی بروز علائم آلرژی است. همچنین، قارچ‌ها و کپک‌های موجود در برگ‌های ریخته شده در پاییز نیز می‌توانند آلرژی را تشدید کنند.

۴. زمستان (آذر تا اسفند)

اگرچه گرده‌های فصلی در زمستان کاهش می‌یابند، اما آلرژن‌های محیط داخلی مانند گرد و غبار، موی حیوانات خانگی و کپک‌ها می‌توانند علائم حساسیت را در افراد مستعد ایجاد کنند. همچنین، بسته بودن فضاهای داخلی در این فصل باعث افزایش تماس با این آلرژن‌ها می‌شود.

چگونه زمان اوج حساسیت را مدیریت کنیم؟

• پرهیز از بیرون رفتن در روزهایی که سطح گرده بالاست.
• استفاده از ماسک‌های فیلترکننده در روزهای بادی و هنگام کار در فضای باز.
• بستن در و پنجره‌ها در روزهایی که میزان گرده در هوا زیاد است، خصوصاً در اوایل صبح و عصر.
• شستشوی مرتب صورت، دست‌ها و لباس‌ها پس از بازگشت از بیرون برای کاهش تماس با گرده‌ها.

چگونه بفهمیم که حساسیت داریم یا سرما خورده‌ایم؟

اگر علائم شما ناگهانی و طولانی‌مدت هستند، به‌ویژه اگر خارش چشم و بینی دارید، احتمال زیادی دارد که دچار حساسیت فصلی شده باشید. اما اگر همراه با تب، بدن درد و گلودرد شدید هستید، احتمالاً سرما خورده‌اید. برای بررسی دقیق‌تر، می‌توان با آزمایش خون علت اصلی علائم را مشخص کرد.

آیا می‌توان از آزمایش خون برای تشخیص حساسیت فصلی استفاده کرد؟

بله، آزمایش‌های خون که به تازگی در عرصه تشخیص پزشکی عرضه شده‌اند، یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص حساسیت فصلی است. این آزمایش معمولاً زمانی توصیه می‌شود که فرد دچار علائم آلرژی باشد، اما دلیل دقیق آن مشخص نباشد. همچنین، افرادی که قادر به انجام تست پوستی آلرژی نیستند (مثلاً به دلیل بیماری‌های پوستی یا مصرف داروهای خاص)، می‌توانند از آزمایش خون برای شناسایی آلرژی‌های خود استفاده کنند.

آزمایش‌های خون مرتبط با تشخیص حساسیت فصلی

• آزمایش IgE اختصاصی (Specific IgE Test)
  این آزمایش میزان آنتی‌بادی IgE را که سیستم ایمنی بدن در پاسخ به مواد آلرژن تولید می‌کند، اندازه‌گیری می‌نماید. در این آزمایش، نمونه خون بیمار از نظر حساسیت به آلرژن‌های خاص مانند گرده گیاهان، موی حیوانات، گرد و غبار و قارچ‌ها بررسی می‌شود.
  زمان انجام: اگر فرد علائم مداوم آلرژی دارد اما عامل آن مشخص نیست، این تست می‌تواند آلرژن‌های محرک را شناسایی کند.
• آزمایش IgE کلی (Total IgE Test)
  این تست سطح کلی IgE را در خون اندازه‌گیری می‌کند. اگر میزان IgE بالاتر از حد طبیعی باشد، می‌تواند نشان‌دهنده آلرژی یا سایر مشکلات مرتبط با سیستم ایمنی باشد. بااین‌حال، این تست به‌تنهایی قادر به شناسایی نوع خاص آلرژی نیست و معمولاً همراه با آزمایش IgE اختصاصی انجام می‌شود.
  زمان انجام: زمانی که پزشک بخواهد تشخیص دهد که آیا بدن فرد به‌طور کلی در حالت واکنش آلرژیک است یا خیر.
• آزمایش شمارش ائوزینوفیل (Eosinophil Count Test)
  ائوزینوفیل‌ها نوعی از گلبول‌های سفید خون هستند که در پاسخ به آلرژی‌ها و واکنش‌های التهابی افزایش می‌یابند. اگر تعداد ائوزینوفیل‌ها در خون افزایش یافته باشد، می‌تواند نشانه‌ای از آلرژی باشد.
  زمان انجام: این تست معمولاً همراه با سایر آزمایش‌های آلرژی درخواست می‌شود تا شدت واکنش آلرژیک در بدن ارزیابی شود.

آیا آزمایش خون برای حساسیت فصلی دقیق است؟

آزمایش‌های خون، به‌ویژه تست IgE اختصاصی، دقت بالایی دارند و می‌توانند به‌طور دقیق نشان دهند که بدن فرد به کدام آلرژن‌ها واکنش نشان می‌دهد. اما این تست‌ها ممکن است مواردی را شناسایی کنند که در واقع باعث علائم فرد نشده‌اند، بنابراین تفسیر نتایج آزمایش باید توسط پزشک متخصص انجام شود.

تست‌های اختصاصی آلرژی در آزمایشگاه نانو ارومیه

برای تشخیص بهتر و دقیق‌تر آلرژی‌های غذایی، آزمایشگاه نانو ارومیه دستگاه جدیدی به نام ALEX2 Allergy Explorer را به تازگی به مجموعه تجهیزات خود افزوده است. این دستگاه، با تکنولوژی پیشرفته خود، امکان شناسایی سریع و دقیق آلرژن‌ها را فراهم می‌آورد. برخلاف روش‌های قدیمی که ممکن است زمان‌بر و دردناک باشند، ALEX2 می‌تواند به‌طور همزمان انواع مختلفی از آلرژن‌ها را تنها با استفاده از یک نمونه خون شناسایی کند و نتایج را با دقت بالا ارائه دهد.

با استفاده از تست ALEX2، شما می‌توانید به راحتی و بدون درد، آلرژی‌های خود را شناسایی کنید و در اسرع وقت به درمان آنها بپردازید. این تکنولوژی نوین، انتخابی ایده‌آل برای کسانی است که به دنبال روشی سریع و مطمئن برای تشخیص آلرژی‌های غذایی هستند.

جمع‌بندی

حساسیت فصلی یکی از شایع‌ترین مشکلات آلرژیک است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این واکنش ناشی از حساسیت بیش از حد سیستم ایمنی به گرده گیاهان، گرد و غبار، قارچ‌ها و دیگر محرک‌های محیطی است. علائم آن شامل عطسه، خارش چشم و گلو، آبریزش بینی و گاهی سرفه و تنگی نفس است که می‌توانند کیفیت زندگی را کاهش دهند.

تشخیص صحیح حساسیت فصلی اولین قدم برای کنترل آن است. روش‌های تشخیصی مانند آزمایش خون (IgE اختصاصی) می‌تواند به شما کمک کند تا آلرژن‌های خاصی که باعث ایجاد علائم می‌شوند، شناسایی کنید.