آزمایش HIV (ایدز) چیست؟

آزمایش HIV که غربالگری HIV نیز نامیده می‌شود، تنها راه شناسایی ویروس مورد نظر در بدن است. در چندین آزمایش مختلف، خون یا سایر مایعات بدن را بررسی می‌کنند تا بفهمند فرد آلوده شده‌است یا خیر.

در اغلب موارد، نمی‌توان HIV را فوراً تشخیص داد، زیرا مدت زمانی طول می‌کشد تا بدن بر ضدویروس آنتی‌بادی بسازد یا ویروس به‌اندازه کافی در بدن رشد کند.

اهمیت آزمایش HIV

در صورت آلوده ‌شدن به ویروس، تشخیص سریع به معنی شروع به‌موقع درمان است که در این صورت می‌توان احساس بهتری داشت و طول ‌عمر فرد نیز بیشتر می‌شود. همچنین، می‌توان با انجام اقداماتی، از انتقال ویروس به افراد دیگر جلوگیری کرد.

خانم‌های باردار باید این آزمایش را انجام دهند زیرا درمان زودهنگام احتمالاً از انتقال بیماری به جنین جلوگیری می‌کند.

چه کسانی باید آزمایش HIV را انجام دهند؟

افرادی که در معرض خطر ابتلا به ایدز هستند، باید حداقل یک‌بار در سال آزمایش انجام دهند. این افراد عبارت‌اند از:

• افرادی که چند شریک جنسی دارند
• داشتن رابطه‌ی جنسی محافظت‌نشده با فردی که HIV مثبت داشته یا می‌تواند داشته باشد، مثل افرادی که اطلاعی از سابقه‌ی جنسی شریک خود ندارند.
• تزریق دارو با سرنگ، سوزن یا سایر ابزارهایی که فرد دیگری قبلاً از آن استفاده کرده است.
• افرادی که قبلاً آزمایش سل، هپاتیت یا هر بیماری مقاربتی از جمله سیفلیس، سوزاک، کلامیدیا یا تبخال را داده‌اند.
• داشتن رابطه‌ی جنسی به‌خاطر پول یا مواد مخدر
• داشتن رابطه‌ی جنسی با فردی که موارد ذکر‌شده در بالا را داشته باشد.

انواع آزمایش‌های HIV

آزمایش‌های غربالگری آنتی‌بادی

این آزمایش‌ها پروتئینی را که بدن ۲ تا ۸ هفته پس از عفونت تولید می‌کند، مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین این تست‌ها، آزمایش‌های ایمونواسی یا الایزا (ELISA) نیز نامیده می‌شوند.

مدل‌های سریع (Rapid) این نوع از آزمایش‌های خونی یا بزاق، نتیجه را پس از ۳۰ دقیقه یا کمتر ارائه می‌دهند، اما ممکن است حتی زمانی که به ویروس آلوده هستید، نتیجه‌ی منفی را نشان دهد که به این حالت نتیجه‌ی منفی کاذب گفته می‌شود.

آزمایش‌های ترکیبی آنتی‌بادی/آنتی‌ژن

این نوع آزمایش‌ها زودتر از آزمایش‌های غربالگری آنتی‌بادی، ویروس HIV را شناسایی می‌کنند. در این آزمایش‌ها، آنتی‌ژن HIV مورد بررسی قرار می‌گیرد. این آنتی‌ژن که نوعی پروتئین بوده و P24 نامیده می‌شود، بخشی از ویروس است که ۲ تا ۴ هفته پس از ابتلا خود را نشان می‌دهد. این آزمایش‌ها علاوه‌بر آنتی‌ژن، آنتی‌بادی‌های HIV را نیز بررسی می‌کنند.

نتیجه‌ی آزمایش سریع آنتی‌بادی/آنتی‌ژن، پس از ۲۰ دقیقه آماده می‌شود.

آزمایش نوکلئیک‌اسید (NAT)

این آزمایش که تست RNA نیز نامیده می‌شود، ویروس را جست‌وجو می‌کند که تقریباً ۱۰ روز پس از ابتلا قادر به شناسایی آن است. این آزمایش گران‌قیمت است؛ بنابراین، معمولاً اولین انتخاب برای تشخیص نیست. اما در صورتی که فرد در معرض خطر باشد یا علائم شبیه آنفولانزا را داشته باشد، پزشک این آزمایش را تجویز می‌کند.

نتایج آزمایش HIV

نتیجه مثبت

نتیجه‌ی مثبت آزمایش، نشان‌دهنده وجود آثاری از ویروس HIV در بدن است. اگر آزمایش از نوع سریع (Rapid) باشد، برای اطمینان از نتیجه، از آزمایش‌های استاندارد نیز استفاده می‌شود. در صورت انجام تست آزمایشگاهی، آزمایش‌های دقیق‌تری از خون مثل موارد زیر، می‌توانند به تأیید تشخیص کمک کنند:

• وسترن‌بلات (Western blot) یا ارزیابی غیرمستقیم ایمونوفلوروسنس
• افتراق آنتی‌بادی، بین HIV-1 و HIV-2

آزمایش HIV مثبت به این معنی نیست که فرد به ایدز که پیشرفته‌ترین مرحله بیماری است، مبتلا شده‌است.  درمان HIV می‌تواند فرد را از ابتلا به ایدز محافظت کند؛ بنابراین، با پزشک خود در مورد درمان دارویی که شامل مصرف داروهای ضد‌ویروسی است، مشورت کنید. این داروها مقدار ویروس موجود در بدن را کاهش می‌دهند، تا جایی که دیگر آزمایش قادر به تشخیص آن نباشد. علاوه‌بر آن، از سیستم ایمنی محافظت می‌کنند تا عفونت HIV به ایدز تبدیل نشود.

نتایج منفی

در صورت منفی بودن نتایج، می‌توان اقدامات پیشگیرانه HIV را انجام داد. این اقدامات شامل یادگیری رابطه‌ی جنسی ایمن و مصرف داروهایی به نام پروفیلاکسی قبل از مواجهه (PrEP) است.

حتی اگر نتیجه‌ی آزمایش شما منفی باشد، شریک جنسی‌تان همچنان می‌تواند آلوده به ویروس باشد. ۶ ماه طول می‌کشد تا بدن، آنتی‌بادی لازم برای برخی آزمایش‌ها را تولید کند و نتیجه‌ی آزمایش مثبت شود. اگر سه ماه یا کمتر از زمانی که آلوده شده‌اید می‌گذرد و نتیجه‌ی آزمایش منفی است، برای اطمینان از نتیجه، پس از ۶ ماه مجدداً آزمایش انجام بدهید.